skip to Main Content
Spaanse Kroon in Leuven, meer dan ontharden van openbaar domein

Spaanse Kroon in Leuven, meer dan ontharden van openbaar domein

image
Zo wensen de bewoners hun nieuwe wijk en zo wordt het!
9.11.2023

Tekst: Marc Verachtert
Illustraties: Stad Leuven

Door alleen maar openbaar domein ontharden en vergroenen raak je er niet, redeneren ze in Leuven. Ze nodigen bewoners uit om deel te nemen aan ‘vergroening’ en het waterneutraal maken van hun eigendom en proberen andere organisaties en steden te inspireren door kennis te delen. Hoe dat loop maakt deel uit van een onderzoek waarvan de resultaten later gedeeld worden via een door Europa gesteund project: Life PACT.

Ervaringen samenbrengen. Partners in PACT (People driven: Adapting Cities for Tomorrow) zijn o.a. de vzw Leuven 2030 die zich inzet voor het versnellen van de Leuvense transitie naar koolstofneutraliteit en stedelijke veerkracht, KULeuven voor voornamelijk begeleidend onderzoek en Zorg Leuven dat als beheerder van woonzorgcentra wil inzetten op klimaat en milieu en door groen verhogen van de leefkwaliteit van haar gebruikers. Partnersteden zijn Madrid (Spanje) en Krakau (Polen).

De Spaanse Kroon als pilootproject voor vergroenen en ontharden van een woonwijk. Deze wijk werd aangelegd in de jaren 70 en telt ongeveer 250 woningen en 550 bewoners. Onder hen flink wat 60-70-jarigen en -steeds meer- jonge gezinnen met kinderen. Het is naar Leuvense normen een groene wijk, want met relatief grote tuinen, incluis voor- en zijtuinen. Toch laat deze wijk net veel kans tot ‘groenwinst’ want met veel opritten, verharde parkeerruimte -vergund of niet- en een te ruim bemeten wegenis. Speelt ook mee: het ontharden van de wijk draagt bij als oplossing  voor de wateroverlast in het lagergelegen gedeelte van de Molenbeekvallei.

De situatie voor de heraanleg, een typische wijk jaren zestig

De situatie voor de heraanleg, een typische wijk jaren zestig


Geen gescheiden afvoer van regenwater! Het PACT-project schuift natuurgebonden oplossingen naar voor om met regenwater om te gaan. Aan het rioleringssysteem in de wijk wordt -ondanks de noodzaak tot vervangen van verhardingen- daarom niet geraakt. Het huidige rioleringssysteem blijkt -zeker als het ontlast wordt van regenwater- meer dan voldoende kwaliteit en capaciteit te hebben om verder te fungeren.

PACT is people driven! Leuven zette al jarenlang participatie erg centraal, maar ging en gaat hier nog een stap verder. De bewoners kregen maximaal informatie over het hoe, wat en waarom van de herinrichting van hun wijk en inspraak in voor welke plannen zou worden gegaan. Vanaf de eerste ideeën werd het overleg in de wijk zelf georganiseerd, niet in een vergaderzaal of de beslotenheid van een woning, maar op het terrein zelf met een proefopstelling en een infomarkt om alles zo duidelijk mogelijk voor te stellen.

Zo wensen de bewoners hun nieuwe wijk en zo wordt het!

Zo wensen de bewoners hun nieuwe wijk en zo wordt het!


Inspraak geven betekent open staan voor gevoeligheden, opmerkingen en suggesties. Met een mix aan leeftijden kwamen daarbij nogal verschillende meningen naar boven. Vooral de wat oudere bewoners bleken in aanvang niet echt gevonden voor de woonerfidee. Zij waren vooral ongerust over het mengen van verkeerstypes. Ook het terugdringen van het aantal parkeerplaatsen bleek een heikel punt. Het stadsbestuur schoof bij dat alles drie mogelijke inrichtingen naar voor: van ‘small’ tot ‘large’ aanpassing met bij die laatste de meest ingrijpende wijzigingen en vooral meer ruimte voor groen. Gaandeweg het inspraakproces groeide het besluit van de bewoners om te gaan voor de large-inrichting.

Onvoorstelbaar snel overgaan tot actie! Tussen het eerste overleg,  maart 2022, en de start van de werken, een van de komende weken, verliep ruim een jaar. De werken zelf nemen ongeveer 5 maanden in beslag zodat de ‘nieuwe’ wijk Spaanse kroon al tegen de zomer afgewerkt is. Dat dit alles zo snel kan en veel sneller dan inwoners van openbare werken gewoon zijn, heeft een dubbele reden. Omdat er geen extra oppervlakte verhard wordt, eerder vermindert, en er geen andere vergunningsnoodzakelijke werken zijn opgenomen, hoefde geen aanvraag stedenbouwkundige vergunning. Verder werkt Leuven voor onthardingswerken met een raamcontract en kon dus ook de procedure voor aanbesteding of offertevraag hier achterwege gelaten.

Voor de inspraak hoefde niet verder gestapt dan de eigen straathoek

Voor de inspraak hoefde niet verder gestapt dan de eigen straathoek


Stimuleren tot actie op private eigendommen. Gelijklopend aan het inspraakproject publieke ruimte werd ook geïnformeerd en geïnspireerd voor bijsturing in eigen tuin met zelfs als doel zoveel mogelijk percelen naar regenwaterneutraal te laten evolueren. Advies op maat via Tuinrangers werd gefaciliteerd, ontharden gestimuleerd door het via een gratis tegeltaxi laten ophalen van uitgebroken tegels en funderingsmateriaal (nvdr tot een maximale oppervlakte van 10 m²) en een tussenkomst in en een in de wijk levering van plantmateriaal aangekocht via behaagjetuin. Ook werd een infobeurs natuurvriendelijke tuinen georganiseerd met zelfs de mogelijkheid tot het leggen van contacten met ecobewuste, lees bij Green Deal natuurlijke tuinen aangesloten tuinarchitecten en -aannemers. Voor heel wat ingrepen kunnen de bewoners bovendien beroep blijven doen op de reguliere groen/blauw-premies die al in Leuven bestonden. Gezamenlijke projecten en het onderling aanmoedigen van buren wordt tenslotte geprikkeld door een puntensysteem, zeg maar een wijkspel. Voor elke tuin die groener kleurt of onthard en elke opvang van dakwater worden punten gescoord die kunnen omgezet worden in de aanwezigheid van een pizzakraam op een buurtfeestje tot zelfs een wijkconcert toe.

Ideeën werden ‘vastgepind’ op papier

Ideeën werden ‘vastgepind’ op papier


Liever vergroenen dan ontharden! Belangrijke vaststelling bij het dubbelproject openbaar domein – particuliere eigendommen, is zondermeer dat het woord ontharden niet altijd goed onthaald wordt. Vergroenen en waterinfiltrerend maken liggen beter in de oren. Ze nemen niets af, maar voegen toe.  Wijzigingen op openbaar domein worden dan weer vlotter gesteund dan voorstellen met betrekking tot particuliere tuinen. Voor het openbaar domein wil ieder zijn zeg doen, voor de particuliere tuin is ligt inbreng van de overheid eerder gevoelig.  . Ondanks alle genomen initiatieven, is daardoor het effect in de 250 tuinen voorlopig nog eerder beperkt. De stad Leuven rekent echter op een groeiproces. Het zal zich zeker doorzetten naargelang de wijk verder verjongd en de bewustwording toeneemt.

Teveel aan private oprit of parking kan niet zomaar weg! Zoals overal in Vlaanderen werden in heel wat percelen in de wijk Spaanse Kroon doorheen de jaren een extra brede of zelfs tweede oprit en bijkomende parkings aangelegd. Hier en waar werden zelfs voortuinen over hun volledige oppervlakte verhard. Leuven heeft dan wel een reglement dat zegt dat elk perceel maar één oprit mag hebben en maximaal 50% van de voortuin mag verhard zijn. Indien de verharding echter langer aanwezig is dan vijf jaar wordt ze niet als vergund geacht, maar is er geen handhaving meer mogelijk. . Vanzelfsprekend roept dit project de eigenaars op toch bij te sturen. Dwingen kan alleen mits opmaken van een pv zodat het teveel aan verharding op tafel komt bij elke toekomstige aanvraag stedenbouwkundige vergunning voor dat perceel.

Proefopstelling maakten voorstellingen visueel duidelijk

Proefopstelling maakten voorstellingen visueel duidelijk


Of herinrichting effect heeft wordt gemonitord. Samen met KULeuven worden een veelheid aan onderzoeken uitgevoerd. Het gaat daarbij zowel over de impact op grondwater, vocht in de bodem als temperatuur, maar ook over invloed op biodiversiteit. Ook eventueel wijzigend gedrag naar natuurlijk tuinieren door de bewoners wordt opgevolgd. De eerste metingen werden enkele maanden geleden reeds uitgevoerd en zullen in de nabije en verdere toekomst nog herhaald worden. De resultaten worden opgenomen in publicaties van het PACT-project.

Een eigen eco- en tuinbeurs zette aan tot actie op eigen perceel

Een eigen eco- en tuinbeurs zette aan tot actie op eigen perceel


Dit artikel is een samenvatting van interviews met Dirk Vansina, schepen openbare werken en Baptist Vlaeminck, Coördinator Life-Pact Stad Leuven

Meer informatie:

Pact: https://leuven.be/klimaatadaptieve-acties-pact

Project Spaanse Kroon: https://leuven.be/vergroenenspaansekroon

Back To Top
The Green City uses Googles cookies and scripts to analyse your use of our website anonymously, so we can customise its functionality and effectiveness and display advertisements. We also use Facebook, Twitter, LinkedIn and Google cookies and scripts, with your consent, to enable social media integration on our website. If you wish to change which cookies and scripts we use, you can alter your settings below.
Cancel