In veel gevallen moet je schoolhoofden of groendiensten eerst overtuigen dat de aanleg van meer groen vaak maar een beperkt budget voor onderhoud vergt.
7.1.2020
Het is een niet te onderschatten voorrecht om in zulk een uitdagende en tegelijkertijd zorgeloze omgeving te mogen opgroeien.
Als landschapsarchitect probeer ik steeds tijdens het ontwerp van speelnatuur het onderste uit de kan te halen op een afgesloten speelplaats of als onderdeel van een nieuwe verkaveling of bufferzone. Je moet bij de opmaak van een ontwerp vaak vertrekken van een verharde omgeving zonder enig groen en met een paar koude starre metalen structuren die de kinderen moeten aanzetten tot samen spelen.
In een dergelijke omgeving zal een klein kind die net uit zijn beschermende cocon de eerste stappen naar buiten of naar school moet zetten vaak allesbehalve worden aangemoedigd om zich in groep op een open plein te begeven. Er zijn immers weinig spelaanleidingen en al helemaal geen mogelijkheden om met een paar anderen comfortabel te kunnen spelen. Die leidt al te vaak tot stress, angstaanvallen of sociale fobie.
Bij de aanvang van een ontwerp probeer je in de eerste plaats te luisteren naar de noden van de leerlingen of de kinderen uit de buurt. Dat kan met een info- of doe-moment waarop de leerlingen zelf suggesties mogen tekenen. Men moet dikwijls vaststellen dat een bepaald spelelement heel vaak door verschillende leerlingen naar voor wordt gebracht. Daar moet je bij de uiteindelijke selectie van de aard en het aantal speelaangelegenheden rekening mee houden.
Anders dan vroeger in de wijde groene omgeving moet je als ontwerper van speelnatuur rekening houden met wettelijke bepalingen aangaande het bouwen van speelelementen. Knel- en stikgevaar moeten vermeden worden. Valhoogtes, vrije valzones, valdempende ondergronden zijn van groot belang en daar moet je constant rekening mee houden tijdens de ontwerpfase. Door het invullen van een maximaal aan speelfuncties kan je op een beperkte oppervlakte veel meer kinderen tot spelen aanzetten. De motoriek van elk kind en de sociale cohesie worden hierdoor veel meer gestimuleerd.
Niet alleen onthard je hierdoor een stuk de omgeving maar je doorbreekt de vaak met hoge muren omsloten steriele plaats. Groen zorgt voor een microklimaat op een vaak te zonnige open ruimte. Zo bestrijdt je het hitte-eiland effect op speelplekken binnen in de stad.
Het inplanten van bomen, doorsluiphoeken met heesters of een levende wilgenhut creëert op een natuurlijke wijze een zeker nonchalance. Nieuw groen trekt allerhande leven aan dat op hun beurt verwondering en interesse wekt bij de jeugd. Hierdoor worden niet alleen de seizoenen opnieuw beleefd maar er is opnieuw plaats om dingen te ontdekken, om zich geborgen te voelen, om spelenderwijs vrienden te maken.
Draag er bij het ontwerpen zorg voor dat er hoeken of kleine open ruimten in een beplantingsvak uitgespaard blijven zodat de mogelijkheid bestaat om de grote groep spontaan op te kunnen splitsen in kleinere groepjes die liever geborgen spelen.
In veel gevallen moet je schoolhoofden of groendiensten eerst overtuigen dat de aanleg van meer groen vaak maar een beperkt budget voor onderhoud vergt. De bladval van één grotere boom zal echt niet meteen alle dakgoten jaarlijks doen verstoppen. Door onderhoudsschema’s samen te stellen kan je de kosten optimaliseren door bepaalde al bestaande onderhoudswerken op of rond gebouwen te bundelen.
Om aan al de technische en veiligheidseisen te kunnen voldoen moet je investeren in duurzame speelaangelegenheden. Het hout is bij voorkeur Robinia kernhout , een Europese hardhout soort.
Touwen en netten hebben een metalen kern waardoor het doorscheuren vermeden wordt. Bouten worden verdoken bevestigd en een degelijke valdemping wordt altijd voorzien. Doordat de speelplekken in wijken en scholen vaak te klein zijn in verhouding tot het aantal, dat erop moeten spelen kan men in de speelcircuits lager dan één meter niet met gras werken. Het gras wordt binnen de kortste keren aarde door het veelvuldig bespelen.
Om een speelelement uitdagender te ontwerpen wordt er het liefst met hellingen en grotere hoogtes gewerkt. Hoger boven de grond klimmen, klauteren of jouw evenwicht moeten zoeken biedt veel meer spektakel dan laag bij de grond. Daarom wordt er voor de aanleg van een valdempende ondergrond vaak naar boomsnippers, zand, kunstgras of rubber gegrepen. Het gebruik van artificiële producten verhoogt opnieuw de steriele aanblik van de speelplaats.
Zand is nog steeds een waardig alternatief. Als het zand aangebracht wordt in een laagdikte van dertig centimeter heb je een maximaal toegelaten valhoogte van drie meter.
Eens het plan gefinaliseerd is worden geschikte partners gezocht voor de uitvoer van de nieuwe speelplek. Ondertussen zijn er al verschillende bedrijven actief die van spelen hun handelsmerk gemaakt hebben. Hun expertise gaat van het zelf ontwerpen, het leveren van voorgevormde houten balken tot en met het sculpteren van figuren in hout en het zelf plaatsen van de ontworpen speelcircuits.
Vooraleer een speelterrein feestelijk kan geopend worden vindt er eerst een keuring plaats door een erkend onafhankelijke keuringsorganisatie.
Een belangrijk aandeel van het te besteden budget gaat vaak nog steeds naar het uitbreken en afvoeren van de bestaande verharde oppervlakken. Dat is jammer en is een erfenis uit het verleden toen er resoluut werd gekozen voor het heel overzichtelijk en net houden van speelruimten. Met de projectoproep ‘Proeftuinen ontharding’ kunnen er jaarlijks maar een beperkt aantal projecten gesubsidieerd worden.
Ik pleit hier dan ook voor het creatief invullen van budgetten. Het ontharden van een bestaande parkeerplaats bij een wijk of school is zeer nuttig maar het is verkeerd dat het budget voor de aanpassing van schoolomgevingen -waaronder ook de speelplaatsen vallen- het grootste budget moet vrijhouden voor het aanpakken van parkings, fietsenstallingen en andere noodzakelijke ingrepen. Daar hebben de kinderen zelf immers zeer weinig aan!
Bij een nieuwe verkaveling kunnen de openbare besturen veel meer hun stempel drukken op het nadrukkelijk opleggen van voldoende speelruimte en groen in de nabije omgeving. Liever één of een paar woningen minder opnemen in de verkaveling en een duurzame omgeving creëren dan een te verdichte omgeving bouwen.
Ook bij het opwaarderen van oude wijken zou er hier meer op ingespeeld kunnen worden. Waarom niet een aantal woningen onteigenen bij de herverkoop van bestaande woningen? Dat zie je vaak in oude wijken met soms relatief diepe voortuinen maar geen buurtpleintje. De kinderen van de vorige generatie eigenaars hebben nog in de nabije omgeving in de autoluwe wegen en velden kunnen spelen.
Dertig jaar later is er veel meer nood aan een veilige voldoende grote speel- en groenzone binnen in de wijk. Zo kan het budget voor het verplicht aanleggen van een wadi bij nieuwe verkavelingen bijvoorbeeld creatief ingevuld worden met speelnatuur rond en in de wadi. De voortuinen kunnen omgevormd worden tot een langgerekt groen lint met speelgelegenheid.
We moeten ons voortdurend bewust zijn dat onze kinderen de toekomstige generatie zijn die de zorg voor het milieu, de natuur en hun leefomgeving verder kunnen uitdragen. Door het doorbrengen van hun kindertijd in een uitdagend groen kader worden ze hiertoe spontaan aangezet.
Liever een natte broek of een broek met een groene veeg dan een kapotte broek met een bloedende jaap!
Auteur: Jurgen Van de Walle, Tuin- en landschapsarchitect
Wie weet het nog, wie heeft het nog kunnen beleven, bij wie liggen de herinneringen nog vers in het geheugen? Ik doel hier niet op één of andere spectaculaire gebeurtenis in de geschiedenis maar wel op het als kind onbezorgd kunnen spelen en op ontdekking gaan in het nabije groen.
Tijdens het ravotten in een stukje groen of natuur verlegd elk opgroeiend kind heel vaak zijn grenzen. Dat kan gaan over het durven verspringen over een sloot, het klimmen in een boom die op het eerste zicht niet meteen beklimbaar is of het ontdekken van een nest pissebedden onder een vermolmde stronk hout.
Alleen of het liefst samen met een paar vrienden beleef je intens pret, leer je omgaan met angst, ben je samen sterk, krijg je een onoverwinnelijk gevoel en voel jij je zalig gelukkig! Immers deze plaats is op dat moment van jou. Niets is er geijkt of op voorhand voorbestemd om een bepaald spel te spelen. Deze chaos probeer je zelf een beetje te ordenen door met je eigen fantasie tools te zoeken die de fantasie werkelijkheid laten worden.
Tijdens het ravotten in een stukje groen of natuur verlegd elk opgroeiend kind heel vaak zijn grenzen.
Het is een niet te onderschatten voorrecht om in zulk een uitdagende en tegelijkertijd zorgeloze omgeving te mogen opgroeien.
Dergelijke buurten zijn op vandaag nog zelden te vinden in de nabije omgeving van dichte bewoning hoewel er steeds vaker op wordt ingezet door steden en gemeenten.
Als landschapsarchitect probeer ik steeds tijdens het ontwerp van speelnatuur het onderste uit de kan te halen op een afgesloten speelplaats of als onderdeel van een nieuwe verkaveling of bufferzone. Je moet bij de opmaak van een ontwerp vaak vertrekken van een verharde omgeving zonder enig groen en met een paar koude starre metalen structuren die de kinderen moeten aanzetten tot samen spelen.
In een dergelijke omgeving zal een klein kind die net uit zijn beschermende cocon de eerste stappen naar buiten of naar school moet zetten vaak allesbehalve worden aangemoedigd om zich in groep op een open plein te begeven. Er zijn immers weinig spelaanleidingen en al helemaal geen mogelijkheden om met een paar anderen comfortabel te kunnen spelen. Die leidt al te vaak tot stress, angstaanvallen of sociale fobie.
Bij de aanvang van een ontwerp probeer je in de eerste plaats te luisteren naar de noden van de leerlingen of de kinderen uit de buurt. Dat kan met een info- of doe-moment waarop de leerlingen zelf suggesties mogen tekenen. Men moet dikwijls vaststellen dat een bepaald spelelement heel vaak door verschillende leerlingen naar voor wordt gebracht. Daar moet je bij de uiteindelijke selectie van de aard en het aantal speelaangelegenheden rekening mee houden.
Anders dan vroeger in de wijde groene omgeving moet je als ontwerper van speelnatuur rekening houden met wettelijke bepalingen aangaande het bouwen van speelelementen. Knel- en stikgevaar moeten vermeden worden. Valhoogtes, vrije valzones, valdempende ondergronden zijn van groot belang en daar moet je constant rekening mee houden tijdens de ontwerpfase. Door het invullen van een maximaal aan speelfuncties kan je op een beperkte oppervlakte veel meer kinderen tot spelen aanzetten. De motoriek van elk kind en de sociale cohesie worden hierdoor veel meer gestimuleerd.
De vergroening van bestaande speelplekken en het aanleggen van nieuwe speelplekken is van groot belang.
Niet alleen onthard je hierdoor een stuk de omgeving maar je doorbreekt de vaak met hoge muren omsloten steriele plaats. Groen zorgt voor een microklimaat op een vaak te zonnige open ruimte. Zo bestrijdt je het hitte-eiland effect op speelplekken binnen in de stad.
Het inplanten van bomen, doorsluiphoeken met heesters of een levende wilgenhut creëert op een natuurlijke wijze een zeker nonchalance. Nieuw groen trekt allerhande leven aan dat op hun beurt verwondering en interesse wekt bij de jeugd. Hierdoor worden niet alleen de seizoenen opnieuw beleefd maar er is opnieuw plaats om dingen te ontdekken, om zich geborgen te voelen, om spelenderwijs vrienden te maken.
Draag er bij het ontwerpen zorg voor dat er hoeken of kleine open ruimten in een beplantingsvak uitgespaard blijven zodat de mogelijkheid bestaat om de grote groep spontaan op te kunnen splitsen in kleinere groepjes die liever geborgen spelen.
In veel gevallen moet je schoolhoofden of groendiensten eerst overtuigen dat de aanleg van meer groen vaak maar een beperkt budget voor onderhoud vergt. De bladval van één grotere boom zal echt niet meteen alle dakgoten jaarlijks doen verstoppen. Door onderhoudsschema’s samen te stellen kan je de kosten optimaliseren door bepaalde al bestaande onderhoudswerken op of rond gebouwen te bundelen.
Als ontwerper probeer ik altijd te kiezen voor duurzame speelplekken maar daar wringt vaak het schoentje bij openbare besturen. Het budget voor het aanleggen van een nieuwe duurzame speelnatuurplaats is meestal onvoldoende.
Om aan al de technische en veiligheidseisen te kunnen voldoen moet je investeren in duurzame speelaangelegenheden. Het hout is bij voorkeur Robinia kernhout , een Europese hardhout soort.
Touwen en netten hebben een metalen kern waardoor het doorscheuren vermeden wordt. Bouten worden verdoken bevestigd en een degelijke valdemping wordt altijd voorzien. Doordat de speelplekken in wijken en scholen vaak te klein zijn in verhouding tot het aantal, dat erop moeten spelen kan men in de speelcircuits lager dan één meter niet met gras werken. Het gras wordt binnen de kortste keren aarde door het veelvuldig bespelen.
Om een speelelement uitdagender te ontwerpen wordt er het liefst met hellingen en grotere hoogtes gewerkt. Hoger boven de grond klimmen, klauteren of jouw evenwicht moeten zoeken biedt veel meer spektakel dan laag bij de grond. Daarom wordt er voor de aanleg van een valdempende ondergrond vaak naar boomsnippers, zand, kunstgras of rubber gegrepen. Het gebruik van artificiële producten verhoogt opnieuw de steriele aanblik van de speelplaats.
Zand is nog steeds een waardig alternatief. Als het zand aangebracht wordt in een laagdikte van dertig centimeter heb je een maximaal toegelaten valhoogte van drie meter.
Eens het plan gefinaliseerd is worden geschikte partners gezocht voor de uitvoer van de nieuwe speelplek. Ondertussen zijn er al verschillende bedrijven actief die van spelen hun handelsmerk gemaakt hebben. Hun expertise gaat van het zelf ontwerpen, het leveren van voorgevormde houten balken tot en met het sculpteren van figuren in hout en het zelf plaatsen van de ontworpen speelcircuits.
Vooraleer een speelterrein feestelijk kan geopend worden vindt er eerst een keuring plaats door een erkend onafhankelijke keuringsorganisatie.
Men moet er echter steeds over waken dat bij het opmaken van de meetstaat of bij het uitschrijven van openbare aanbestedingen er voldoende kwaliteit dekkende richtlijnen uitgeschreven worden.
Een belangrijk aandeel van het te besteden budget gaat vaak nog steeds naar het uitbreken en afvoeren van de bestaande verharde oppervlakken. Dat is jammer en is een erfenis uit het verleden toen er resoluut werd gekozen voor het heel overzichtelijk en net houden van speelruimten. Met de projectoproep ‘Proeftuinen ontharding’ kunnen er jaarlijks maar een beperkt aantal projecten gesubsidieerd worden.
Ik pleit hier dan ook voor het creatief invullen van budgetten. Het ontharden van een bestaande parkeerplaats bij een wijk of school is zeer nuttig maar het is verkeerd dat het budget voor de aanpassing van schoolomgevingen -waaronder ook de speelplaatsen vallen- het grootste budget moet vrijhouden voor het aanpakken van parkings, fietsenstallingen en andere noodzakelijke ingrepen. Daar hebben de kinderen zelf immers zeer weinig aan!
Er is nood aan een daadkrachtig optreden vanuit de overheid om nog meer gelden te voorzien voor de aanpak van speelplaatsen, het inrichten van speelnatuur bij groene linten en buurtpleintjes.
Bij een nieuwe verkaveling kunnen de openbare besturen veel meer hun stempel drukken op het nadrukkelijk opleggen van voldoende speelruimte en groen in de nabije omgeving. Liever één of een paar woningen minder opnemen in de verkaveling en een duurzame omgeving creëren dan een te verdichte omgeving bouwen.
Ook bij het opwaarderen van oude wijken zou er hier meer op ingespeeld kunnen worden. Waarom niet een aantal woningen onteigenen bij de herverkoop van bestaande woningen? Dat zie je vaak in oude wijken met soms relatief diepe voortuinen maar geen buurtpleintje. De kinderen van de vorige generatie eigenaars hebben nog in de nabije omgeving in de autoluwe wegen en velden kunnen spelen.
Dertig jaar later is er veel meer nood aan een veilige voldoende grote speel- en groenzone binnen in de wijk. Zo kan het budget voor het verplicht aanleggen van een wadi bij nieuwe verkavelingen bijvoorbeeld creatief ingevuld worden met speelnatuur rond en in de wadi. De voortuinen kunnen omgevormd worden tot een langgerekt groen lint met speelgelegenheid.
We moeten ons voortdurend bewust zijn dat onze kinderen de toekomstige generatie zijn die de zorg voor het milieu, de natuur en hun leefomgeving verder kunnen uitdragen. Door het doorbrengen van hun kindertijd in een uitdagend groen kader worden ze hiertoe spontaan aangezet.
Liever een natte broek of een broek met een groene veeg dan een kapotte broek met een bloedende jaap!
Tijdens het ravotten in een stukje groen of natuur verlegd elk opgroeiend kind heel vaak zijn grenzen.
In veel gevallen moet je schoolhoofden of groendiensten eerst overtuigen dat de aanleg van meer groen vaak maar een beperkt budget voor onderhoud vergt.
Men moet er echter steeds over waken dat bij het opmaken van de meetstaat of bij het uitschrijven van openbare aanbestedingen er voldoende kwaliteit dekkende richtlijnen uitgeschreven worden.
