skip to Main Content
Nieuw inzicht in klimaatbestendige boomsoorten

Nieuw inzicht in klimaatbestendige boomsoorten

image
Zomerlinde krijgt het in 2100 en bij 3° opwarming hard te verduren
19.12.2022

Tekst en foto’s: Marc Verachtert

Onze steden hebben toekomstbomen nodig die sterk zijn tegen steeds hogere temperaturen, onregelmatig verdeelde neerslag en steeds langere en ook meer hittegolven, een effect dat in steden sterker speelt dan in landelijk gebied.” Vito Leyssens onderzocht 150 bomen op deze eigenschappen.

Vito Leyssens

Vito Leyssens


Rekening houden met klimaatopwarming

In zijn onderzoek combineerde Vito de natuurlijke verspreiding van boomsoorten met rasterkaarten van het huidige klimaat om de ecologische niche, zeg maar de grenzen waarbinnen de soort een stabiele en leefbare populatie vorm, af te bakenen. Daarna projecteerde hij deze niche op klimaatvoorspellingen met zowel een 1,5° als 3° opwarmscenario. Dit voor 2050 en 2100. De kaarten tonen dat de klimaatgeschiktheid van de meeste soorten naar het noorden opschuiven. De kaarten tonen dat de meeste soorten naar het Noorden opschuiven.  Voor Vlaanderen werden aparte uitvergrotingen gemaakt.

Welk klimaat?

De klimaatkaarten in deze studie zijn gebaseerd op 19 bioklimatologische variabelen, van seizoenaliteit of klimaatstabiliteit, over minimum en maximumtemperaturen, tot warmste en koudste kwartier. Hitte-eilandeffect, zo typisch voor steden, werd niet meegenomen, want verschilt van locatie tot locatie en was technisch niet haalbaar .

Bij de sterke soorten voornamelijk meerstammen, tegelijk steeds meer geliefd als stadsboom

Bij de sterke soorten voornamelijk meerstammen, tegelijk steeds meer geliefd als stadsboom


150 boomsoorten bestudeerd

De lijst van onderzochte boomsoorten kwam tot stand op basis van o.a. adviezen en lijsten van Belgische boomkwekerijen, openbare besturen en literatuurstudie. Vito selecteerde er de 150 belangrijkste én Europese soorten uit. “Soorten waarvan we met hoge zekerheid kunnen stellen dat ze nu op een plek in Europa een stabiele en leefbare populatie vormen.” Er is slechts één naaldboom opgenomen, de Cedrus deodora. “Voor naaldbomen, nochtans erg klimaatbestendige bomen, waren er niet voldoende betrouwbare data beschikbaar” verontschuldigt Vito zich.
Ik selecteerde 150 soorten waarvan we met hoge zekerheid kunnen stellen dat ze nu op een plek in Europa een stabiele en leefbare populatie vormen

Onze bomen schuiven op naar het noorden

Dat de klimaatniche opschuift naar het noorden maakt onder andere de zomerlinde (Tilia platyhyllos) overduidelijk. “Bij een temperatuurstijging van 1,5° schuift zijn niche tegen 2100 op naar Stockholm. Stijgt de temperatuur tegen dan met 3° dan verdwijnt voor hem alle groen van de kaart“ waarschuwt Vito. Nu nog een zomerlinde op een stadsplein planten vindt hij geen goed idee. Die boom heeft geen toekomstperspectief.”

Zomerlinde krijgt het in 2100 en bij 3° opwarming hard te verduren

Zomerlinde krijgt het in 2100 en bij 3° opwarming hard te verduren


Belangrijke nuance

“Bomen zijn overlevers. In deze studie houden we geen rekening houden met lokale bodemomstandigheden en biologische interacties. Dat onze inheemse boomsoorten het moeilijk krijgen staat echter als een paal boven water, al is er nog geen reden tot paniek”.

Zestien bomen zijn klimaatbestendig

Van de honderdvijftig onderzochte boomsoorten bleven er zestien over die bij gewijzigd klimaat in onze steden toekomstkansen hebben. Vijf ervan hebben veelal een traditionele boomvorm: een kruin op een enkele stam (Broussonetia papyrifera, Fraxinus ornus, Paulownia tomentosa, Quercus cerris en Taxodium distichum). Elf andere zijn voornamelijk meerstammig gebruikt (o.a. Cornus mas, Cotinus coggygria, Ficus carica, Quercus ilex). “In steden worden die meerstammen trouwens steeds vaker aangeplant. Meestal om esthetische reden, omdat ze een groter ruimtelijk effect hebben en beter passen in de ecologische visie en verwachtingen van de maatschappij.”
In steden worden die meerstammen trouwens steeds vaker aangeplant

Bomen uit het zuiden

De lijst van klimaatbestendige boomsoorten voor urbaan Vlaanderen zijn voornamelijk soorten uit Zuid-Europa. Tegen 2100 en bij 3° opwarming krijgen ook zij het bij ons echter moeilijk. Hun klimaatgeschiktheidszone is tegen dan al opgeschoven richting Ierland en Schotland. Toch zullen we er ons moeten op baseren. Oudere bomen leveren meer ecosysteemdiensten en zijn belangrijk voor biodiversiteit.

Celtis toont zich op termijn meer klimaatbestendig dan Quercus ilex

Celtis toont zich op termijn meer klimaatbestendig dan Quercus ilex


Zelfs de steeneik moet schuiven

Het prototype voor de klimaatboom is de steeneik (Quercus ilex). “Hij heeft kleine en stugge bladeren die hem beschermen tegen warmte en een teveel aan verdamping. Tegen 2100 en bij 3° opwarming zal hij het als solitairplant echter ook moeilijk krijgen. Een soort die het er dan nog wel goed zal doen is de Europese netelboom (Celtis australis), maar die zit het dan de eerstkomende dertig jaar weer niet mee.”
Een soort die het er dan nog wel goed zal doen is de Europese netelboom (Celtis australis), maar die zit het dan de eerstkomende dertig jaar weer niet mee.

Stedelijke omgeving

De resultaten van deze studie mogen niet zomaar over geheel Vlaanderen worden uitgesmeerd. “In landelijke omgeving en stadsparken kunnen/zullen inheemse soorten gemakkelijker overleven. De effecten van de klimaatverandering zijn er minder groot, ook al omdat ze er een groter geheel vormen met andere bomen en dat in tegenstelling tot bijvoorbeeld een solitair boom op de Groenplaats in Antwerpen.”

Bomen in steden krijgen het steeds moeilijker, want staan solitair

Bomen in steden krijgen het steeds moeilijker, want staan solitair


Verder onderzoek nodig

Het zou ideaal zou mocht deze studie een vervolg kennen en verder uitgebreid worden. Methodologie en data zijn voorhanden. Zelf wil Vito er maar al te graag aan verder werken. “Er is tijd nodig en een supercomputer die snel input omzet in output.” Inmiddels lopen er in Vlaanderen al wel ander studies. “Studies die zich baseren op praktijkkennis. Voorbeelden zijn het levend bomenlabo in Aalst en de projecten die het PCS opzet.”

In de studie is geen rekening gehouden met hitte-eilandeffect in steden

In de studie is geen rekening gehouden met hitte-eilandeffect in steden


Wie meer wil weten over deze studie of eventueel aanvullende suggesties wil doorgeven kan terecht bij de VVOG (www.vvog.info of vito@vvog.be) en/of bij Vito Leyssens (vito.leyssens@hotmail.com)

Wie is Vito Leyssens?

Vito Leyssens studeerde af als bio-ingenieur aan de KULeuven in 2021 en dat met een thesis ‘Finding climate-resilient urban tree species for Flanders’ of ‘Op zoek naar klimaatbestendige boomsoorten voor urbaan Vlaanderen’.

 Momenteel werkt hij als consulent voor de Vereniging voor Openbaar groen en geeft hij deeltijds les.

Back To Top
The Green City uses Googles cookies and scripts to analyse your use of our website anonymously, so we can customise its functionality and effectiveness and display advertisements. We also use Facebook, Twitter, LinkedIn and Google cookies and scripts, with your consent, to enable social media integration on our website. If you wish to change which cookies and scripts we use, you can alter your settings below.
Cancel