Kortrijk Weide zal België vertegenwoordigen in de Europese eindstrijd voor de Green Cities Award 2021. Het project op een boogscheut van de binnenstad van Kortrijk werd verkozen om het op te nemen tegen de groenprojecten van de 12 andere Europese deelnemers. Het stadsvernieuwend totaalproject vormde een oude en verlaten site van de NMBS om tot een bruisende omgeving waar verschillende functies samenkomen. Dit alles op een 5-tal minuten wandelen van het station en het stadscentrum. Het park wordt hoofdzakelijk extensief uitgebaat en zorgt vlak aan de Leie voor extra biodiversiteit, waterbuffering en verkoeling voor de burgers.
Stortplaats wordt oase van leven
Het terrein waar het project Kortrijk Weide gerealiseerd is, was tot voor kort een stortplaats die historisch vervuild was. “We hebben deze vervuilde grond moeten afvoeren met schepen via de Leie”, vertelt groenambtenaar Lieven Vandeputte van de stad Kortrijk. “Aanvoer was niet nodig aangezien we met verschillende niveaus hebben gewerkt.” Naast het ecologisch park van 2,9 ha bestaat Kortrijk Weide nog uit een nieuw aangelegd zwembad, onderwijsinstellingen, ruimte voor startende ondernemingen, een multifunctionele stadshal, een evenementenplein en fuifzaal.
”Ook kregen de burgers inspraak op informatieavonden waarin ze hun ideeën konden lanceren. Ze zijn dan ook heel erg tevreden met het resultaat.”
“Vele functies komen samen in dit totaalproject om onze stad nog aangenamer te maken, met het stukje groen als ideale plaats om tot rust te komen”, zegt de ruimteplanner van de stad Kortrijk Liesbeth Terryn. “Ook kregen de burgers inspraak op informatieavonden waarin ze hun ideeën konden lanceren. Ze zijn dan ook heel erg tevreden met het resultaat.” In totaal maakt de stad nu gebruik van 8,5 ha die vroeger in onbruik was gekomen. Een positief verhaal in kader van Green Cities, waar alle vijf de pijlers van duurzaam groen aan bod komen.
Aanleg ecologisch stadspark
De aanleg van het ecologisch stadpark startte met het weghalen van de historisch vervuilde bodem. Daarna konden verschillende soorten geïntroduceerd worden. Het ontwerp is van de hand van landschapsarchitect Denis Dujardin: ”De bedoeling is om dit stuk ecologisch park zo extensief mogelijk te beheren, zodat plant, dier en mens in harmonie kunnen samenleven. Elk half jaar volg ik op welke nieuwe soorten zich kunnen doorzetten, en welke onder druk verdwijnen. ”Na enkele jaren kan gezegd worden dat de biodiversiteit inderdaad gestegen is. Het ruime aanbod aan verschillende planten trekt ook een diverse waaier aan nieuwe insecten aan. “Veel bijsturing was niet nodig, omdat er na aanplant twee kurkdroge zomers volgden en sommige planten het lastig hadden om te groeien”, gaat Denis verder. “De natuur heeft ook wat tijd nodig om zich goed te zetten, zoiets gebeurt niet op één zomer. We hebben ook een groendak aangelegd met 15 cm substraat waar we verder niet ingrijpen en spontane begroeiing op laten.” Liesbeth pikt in: ”We plannen ook nog de aanleg van een notenbos en enkele fruitbomen, om de site verder te verfraaien.”
”De bedoeling is om dit stuk ecologisch park zo extensief mogelijk te beheren, zodat plant, dier en mens in harmonie kunnen samenleven.”
Beperkt onderhoud
De afgelopen natte zomer heeft ervoor gezorgd dat er voor het eerst wat extra onderhoudswerken moesten gebeuren. Tijdens de eerdere droge zomers was dit in combinatie met de aanwezigheid van de ratelaar (halfparasiet) niet nodig. Denis: ”De ratelaar kan de wortels van gras of klaver aanboren en daar nutriënten halen. Het gras of klaver groeit hierdoor veel minder sterk wat het onderhoud minder belastend maakt. Anderzijds zorgt het klaver er wel voor dat er extra stikstof in de bodem komt, wat andere soorten de kans geeft om te groeien. Je leert als landschapsarchitect zeer veel bij met dit soort projecten. Er is een enorme soortenrijkdom door eigenlijk zeer weinig te doen. Verder zijn er bomen als linde, mispel, haagbeuk en els aangeplant, waarbij er overigens een zeer beperkte uitval was.”
Groen met aandacht voor blauw
Het stadspark van Kortrijk Weide is omgeven door water. Het ligt langs de Leie en ook in het park zie je overal waar je kijkt water. Er is een watertuin aangelegd zodat kinderen naar hartenlust kunnen ravotten. Het bufferbekken zorgt er dan weer voor dat het te veel aan water die hoger op de site neervalt, eenvoudig kan opgevangen worden. “In de waterlopen hebben zich lissen gevestigd, op zich geen probleem maar we moeten zorgen dat het hier niet dichtslibt”, zegt Denis. Lieven pikt in: ”Om de kwaliteit van het water te vrijwaren hebben we ook een vetafscheider geplaatst. De kinderen en families kunnen zo genieten aan de rand van proper water.”
5 pijlers van duurzaam groen aanwezig
De duurzame integratie van groen in de stad omvat 5 belangrijke pijlers: biodiversiteit, klimaat, sociale cohesie, welzijn en economie. Lieven: ”Het mooie is dat elk van deze pijlers duidelijk aanwezig is in ons totaalproject. Vooral de sociale cohesie valt ons heel erg op. Jongeren en ouderen komen samen en vertoeven graag op Kortrijk Weide, dat was vroeger in deze verloederde buurt ondenkbaar. We zijn ook erg fier dat we sterke bedrijven naar hier kunnen lokken, economisch kan dat tellen voor de omgeving.” Ook de bijdrage aan de lokale biodiversiteit is niet te overzien. Er lopen ook wandel- en fietspaden door de weide waardoor families tijd met elkaar kunnen doorbrengen.
”Het mooie is dat elk van deze pijlers duidelijk aanwezig is in ons totaalproject. Vooral de sociale cohesie valt ons heel erg op”
Aangelegde tuinen langs spoorwegen
Op de site van Kortrijk Weide zijn tussen de loods en de spoorweg ook intensievere tuinen aangelegd. Liesbeth: “Het eerste wat mensen vroeger zagen als ze Kortrijk binnenkwamen met de trein was een stortplaats, nu is het een heel ander beeld wat het imago van Kortrijk versterkt. ”De tuinen bevatten veel kleur en zijn onderhoudsvriendelijk. Lieven: “We hebben ook rekening gehouden met een aanwezige populatie van muurhagedissen. Deze verbleven al langer op de weide en we wilden er alles aan doen om ze te behouden. Er werd een muur opgebouwd met grovere stenen zodat de hagedissen voldoende schuilplaatsen hebben.”
Aandacht voor de mens
Als je in Kortrijk Weide staat, valt het enorme groendak onmiddellijk op. Liesbeth: ”Het afdak refereert naar de oude vlasschuren die hier vroeger aan de Leie stonden, op die manier willen we ook een historisch element inbrengen. ”Onder het afdak is een vuurplaats voorzien met barbecues waar mensen samen iets kunnen eten of zich opwarmen in de winter. Ook een speelelement met glijbaan werd voorzien om extra spelende kinderen aan te trekken. Het zand rond de speelelementen was nog voor de start van het project aanwezig op de plaats.
“Kortrijk Weide is op korte tijd uitgegroeid tot een drukke plaats in onze stad waar van alles te beleven valt.”
Uiteraard zorgt ook het zwembad voor veel passage op Kortrijk Weide. Lieven: “Kortrijk Weide is op korte tijd uitgegroeid tot een drukke plaats in onze stad waar van alles te beleven valt. Zo kunnen jeugdbewegingen tegen zeer lage prijzen onze fuifzaal huren. Ook Studio Brussel stond hier al op ons evenementenplein voor de warmste week. De mensen die langskomen om allerlei andere redenen, pikken zo onbewust een stukje natuur mee.”
Green Cities Award
Lieven: “Uiteraard zijn we zeer vereerd met de Belgische nominatie voor deze Europese wedstrijd. We denken dat de veelzijdigheid van het project mensen aanspreekt.” Denis: “Het mooie aan Kortrijk Weide is dat het zal blijven evolueren naargelang de omstandigheden. Het is mooi om te zien dat de natuur zich op een bepaalde manier gedraagt door de veranderende omstandigheden. Ik ben zeer blij dat ik vaak naar Kortrijk Weide kan komen om te ontdekken wat er nu weer veranderd zal zijn.”
Bekijk de 13 genomineerde projecten via https://thegreencities.eu/award (u dient deze link manueel te kopiëren in uw browser)