Kimaat en groen in de stad
12.12.2018
Met de zomer van 2018 in gedachten, twijfelt niemand -tenzij eventueel een president van de Verenigde Staten- aan het bestaan en de effecten van klimaatverandering. In Vlaanderen stijgt de temperatuur met enkele graden -2,2°in dertig jaar en zelfs 7,2° binnen 100 jaar-, we krijgen meer tropische dagen, dagen warmer dan 30 ° en hittegolven -nu slechts 4, maar in 2050 wellicht al 18 en in 2100 zelfs 50-. Tegelijk wordt het droger -het aantal droge dagen daalt van 172 vandaag naar 236 in 2100- maar wanneer het regent zal het steeds vaker met een stortbui zijn. (1) Toegegeven het zijn cijfers gebaseerd op een hoog impactscenario en zonder onderscheid tussen regio’s. Niet dat er zo’n grote verschillen zijn. Het Westen van het land geniet natuurlijk wel van een koele zeebries en blijft zo ongeveer 1° frisser. Belangrijker is het verschil tussen steden en platteland. Steden zullen ‘bakken’. Oorzaak onder andere de grotere concentratie van woningen, straten en andere warmte-absorberende inrichtingen en de afwezigheid van (veel) groen. Vooral Brussel, Antwerpen, Gent, Kortrijk, Mechelen, Roeselare, Brugge, Aalst, Leuven en Hasselt worden genoemd als klimaathotspots.
België is trouwens een van de meer opwarmende regio’s. “De jaarlijkse gemiddelde temperatuur in ons land is sinds het einde van de 19de eeuw sterk toegenomen. De gemiddelde jaartemperatuur ligt in Ukkel momenteel 2,5 °C hoger dan 200 jaar geleden, dat is ruim 1,6 °C meer dan de mondiale gemeten temperatuurstijging” leest het op het klimaatportaal Vlaanderen (1).
Essentials:
We mogen ons en dus vooral in de steden aan een flinke portie hittestress verwachten. De opwarming manifesteert zich niet alleen overdag en tijdens hittegolfdagen, maar ook en vooral ‘s nachts, door een mindere afkoeling. “Uit onze analyse blijkt dat er ’s nachts een gemiddeld temperatuurverschil van 1 tot 3 graden Celsius is tussen stad en platteland”, zo klinkt het. “Tijdens hittegolven loopt dat verschil, vooral in grootsteden, op naar 8 tot 12 graden Celsius. Zo ontstaan er stedelijke hitte-eilanden. Doordat er meer hittegolven op ons af zullen komen en steden reeds meer hitte vasthouden, zal de hittestress in de steden dubbel zo hard stijgen als op het platteland.” Citeren we uit een interview van onderzoeker Hendrik Wouters (2). Het brengt gevaren voor de menselijke gezondheid mee: minder kwalitatieve slaap en rust, meer hooikoorts, meer allergieën, meer infectieziekten en meer kans op inname van besmet voedsel en water. Een beleid met een hart voor mensen en bezorgdheid voor hittegevoelige bevolkingsgroepen, jonge kinderen en ouderen, start best snel met passende maatregelen.
Essentials:
Gemeenten en steden ontvolken of een totale make-over geven, lukt niet. Een doordacht inplanten van nieuwe stadsbossen, stadsgroen en stadsdeelgroen, liefst aangevuld met waterpartijen, en laan- en parkbomen helpt! Er mag trouwens wel wat groen bijkomen. Getuige de groenoppervlakte per inwoner. Vlaanderen schuift enkele -niet bindende maar richtinggevende- groennormen naar voor die vanzelfsprekend verschillen per gemeente volgens de categorieën van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen.
Cijfergegevens uit MIRA S 2000 (3)
Liefst van al is dit groen evenwichtig verspreid over de volledige oppervlakte van de stad of gemeente, vandaar dat er nog een tweede streefnorm is: de maximum afstand waarop het groen zich voor elke inwoner mag bevinden en dat in functie van het soort groen.
Cijfergegevens uit MIRA S 2000 (3)
Essentials:
De stads- en gemeentemonitor 2017 (4) leert dat we deze cijfers alleen halen voor woongroen. Volgens deze monitor woont 100 % van de Vlamingen minder dan 150 meter verwijderd van woongroen, lees van een beeldbepalende boom, een gemeenschappelijke voortuinstrook of dergelijke. Bij buurtgroen is dat 96,6%. Vanaf dan duiken de cijfers omlaag. Wijkgroen klopt af op 66,7%, stadsdeelgroen op 75,2%, stadsgroen op 88,2% en stadsbossen op 81,9%.
Als je het de Vlaming vraagt, zo leert opnieuw de stadsmonitor, dan moet er niet alleen op wijken gefocust, maar ook op het buurtgroen. 15% inwoners van de centrumsteden vindt namelijk dat er onvoldoende groen in eigen buurt is, terwijl 10% geen mening heeft en slechts 75% tevreden is. In alle andere steden scoort die laatste groep en is de nood blijkbaar iets minder groot, want met 80% tevreden mensen, 10% zonder mening en 10% die vindt dat het meer en beter moet zijn. Zicht op groen vanuit de woning vinden Vlamingen trouwens erg belangrijk. Ze geven dit een tevredenheidscijfer van 73%, inwoners van centrumsteden slechts 63 %, terwijl er 20 % ontevreden is en 20% zich neutraal uitspreekt. Uitzicht op groen betekent trouwens niet alleen openbaar groen, maar gaat ook over groendaken, bomen, struiken, park, tuin, …
Essentials:
Denk bij nieuw groen ook straat-, park- en laanbomen. Er bestaat spijtig genoeg geen recente inventaris of studie over het Vlaamse straatbomenbestand. De cijfers die we hier hanteren komen uit ‘Bomenbeheer in Vlaanderen’, een studie uitgevoerd in 2005 in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Bos en Groen (5). 198 van de 308 Vlaamse steden en gemeenten namen deel aan de enquête en lieten hun bomenbeleid kritisch evalueren. Ondanks het feit dat de cijfers nooit geactualiseerd zijn (6) durven we te stellen dat er ondertussen wel wat, maar wellicht niet zoveel veranderd is: er komen bomen bij en er verdwijnen er. Het resultaat van toen geeft in elk geval richting en inzicht: 2% van de gemeenten en steden beheert minder dan 100 bomen, 47% tussen 1.000 en 10.0000 en 19% meer dan 100.000. Blijft dus 32% met een aantal tussen 100 en 1.000 bomen. En dat terwijl bomen net zo belangrijk zijn als klimaatregelaar in steden en gemeenten, op straten en pleinen. Wat zeker vaststaat is dat steeds minder groendiensten zomaar bomen planten. Het gebeurt veel meer doordacht en technisch correct dan pakweg 20 jaar geleden. Ook aan het bomenbestand wordt meer en grondig aandacht besteed. Binnen de boomkwekerijsector is er trouwens een steeds grotere keuze aan klimaatbomen, bomen waarvan uit onderzoek en ervaring vaststaat dat ze bestand zijn tegen de toekomst en dus ook een extremer klimaat (7).
Essentials:
Bronvermelding:
Auteur: Marc Verachtert, freelance groenjournalist
Foto’s: Marc Verachtert
Vluchten voor de klimaatopwarming kan niet meer. Ook Vlaanderen wordt geteisterd en niet min zelfs. Groen brengt schaduw en maakt te hoge temperaturen draaglijk. Om aan de Vlaamse groennormen te komen mag er nog flink wat groen bijkomen. Een standpunt dat wordt gedeeld door de Vlamingen zelf. Getuige belangrijke cijfers in dit artikel.
Vlaanderen loopt warm
Met de zomer van 2018 in gedachten, twijfelt niemand -tenzij eventueel een president van de Verenigde Staten- aan het bestaan en de effecten van klimaatverandering. In Vlaanderen stijgt de temperatuur met enkele graden -2,2°in dertig jaar en zelfs 7,2° binnen 100 jaar-, we krijgen meer tropische dagen, dagen warmer dan 30 ° en hittegolven -nu slechts 4, maar in 2050 wellicht al 18 en in 2100 zelfs 50-. Tegelijk wordt het droger -het aantal droge dagen daalt van 172 vandaag naar 236 in 2100- maar wanneer het regent zal het steeds vaker met een stortbui zijn. (1) Toegegeven het zijn cijfers gebaseerd op een hoog impactscenario en zonder onderscheid tussen regio’s. Niet dat er zo’n grote verschillen zijn. Het Westen van het land geniet natuurlijk wel van een koele zeebries en blijft zo ongeveer 1° frisser. Belangrijker is het verschil tussen steden en platteland. Steden zullen ‘bakken’. Oorzaak onder andere de grotere concentratie van woningen, straten en andere warmte-absorberende inrichtingen en de afwezigheid van (veel) groen. Vooral Brussel, Antwerpen, Gent, Kortrijk, Mechelen, Roeselare, Brugge, Aalst, Leuven en Hasselt worden genoemd als klimaathotspots.
België is trouwens een van de meer opwarmende regio’s. “De jaarlijkse gemiddelde temperatuur in ons land is sinds het einde van de 19de eeuw sterk toegenomen. De gemiddelde jaartemperatuur ligt in Ukkel momenteel 2,5 °C hoger dan 200 jaar geleden, dat is ruim 1,6 °C meer dan de mondiale gemeten temperatuurstijging” leest het op het klimaatportaal Vlaanderen (1).
Essentials:
- Hou rekening met een toenemend aantal droogtedagen en hittegolven, maar ook meer stortbuien
- België is een van de meer opwarmende regio’s.
- Ook het platteland ontsnapt niet!
Afzien van hittestress
We mogen ons en dus vooral in de steden aan een flinke portie hittestress verwachten. De opwarming manifesteert zich niet alleen overdag en tijdens hittegolfdagen, maar ook en vooral ‘s nachts, door een mindere afkoeling. “Uit onze analyse blijkt dat er ’s nachts een gemiddeld temperatuurverschil van 1 tot 3 graden Celsius is tussen stad en platteland”, zo klinkt het. “Tijdens hittegolven loopt dat verschil, vooral in grootsteden, op naar 8 tot 12 graden Celsius. Zo ontstaan er stedelijke hitte-eilanden. Doordat er meer hittegolven op ons af zullen komen en steden reeds meer hitte vasthouden, zal de hittestress in de steden dubbel zo hard stijgen als op het platteland.” Citeren we uit een interview van onderzoeker Hendrik Wouters (2). Het brengt gevaren voor de menselijke gezondheid mee: minder kwalitatieve slaap en rust, meer hooikoorts, meer allergieën, meer infectieziekten en meer kans op inname van besmet voedsel en water. Een beleid met een hart voor mensen en bezorgdheid voor hittegevoelige bevolkingsgroepen, jonge kinderen en ouderen, start best snel met passende maatregelen.
Essentials:
- Het hitte-eilandeffect manifesteert zich vnl. ’s nachts.
- Hitte veroorzaakt gezondheidsproblemen.
Ken groennormen
Gemeenten en steden ontvolken of een totale make-over geven, lukt niet. Een doordacht inplanten van nieuwe stadsbossen, stadsgroen en stadsdeelgroen, liefst aangevuld met waterpartijen, en laan- en parkbomen helpt! Er mag trouwens wel wat groen bijkomen. Getuige de groenoppervlakte per inwoner. Vlaanderen schuift enkele -niet bindende maar richtinggevende- groennormen naar voor die vanzelfsprekend verschillen per gemeente volgens de categorieën van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen.
- Grootstedelijk gebied: 30 m²/inwoner
- Regionaal stedelijk gebied: 25 m²/inwoner
- Structuurondersteunend kleinstedelijk gebied: 20 m²/inwoner
- Kleinstedelijk gebied op provinciaal niveau: 15 m²/inwoner
- Buitengebied: 10 m²/inwoner
Cijfergegevens uit MIRA S 2000 (3)
Liefst van al is dit groen evenwichtig verspreid over de volledige oppervlakte van de stad of gemeente, vandaar dat er nog een tweede streefnorm is: de maximum afstand waarop het groen zich voor elke inwoner mag bevinden en dat in functie van het soort groen.
| Functieniveau | Maximumafstand | Minimumareaal |
| Woongroen | < 150 m | |
| Buurtgroen | < 400 m | > 1 ha |
| Wijkgroen | < 800 m | > 10 ha (park: > 5 ha) |
| Stadsdeelgroen | < 1600 m | > 30 ha (park: > 10 ha) |
| Stadsgroen | < 3200 m | > 60 ha |
| Stadsgroen (stadsbos) | < 5000 m | > 200 ha |
Cijfergegevens uit MIRA S 2000 (3)
Essentials:
- Groennormen zijn richtinggevend, maar niet bindend!
- Oppervlakte en bereikbaarheid mogen niet losgekoppeld worden.
De Vlaming wil meer/beter groen
De stads- en gemeentemonitor 2017 (4) leert dat we deze cijfers alleen halen voor woongroen. Volgens deze monitor woont 100 % van de Vlamingen minder dan 150 meter verwijderd van woongroen, lees van een beeldbepalende boom, een gemeenschappelijke voortuinstrook of dergelijke. Bij buurtgroen is dat 96,6%. Vanaf dan duiken de cijfers omlaag. Wijkgroen klopt af op 66,7%, stadsdeelgroen op 75,2%, stadsgroen op 88,2% en stadsbossen op 81,9%.
Als je het de Vlaming vraagt, zo leert opnieuw de stadsmonitor, dan moet er niet alleen op wijken gefocust, maar ook op het buurtgroen. 15% inwoners van de centrumsteden vindt namelijk dat er onvoldoende groen in eigen buurt is, terwijl 10% geen mening heeft en slechts 75% tevreden is. In alle andere steden scoort die laatste groep en is de nood blijkbaar iets minder groot, want met 80% tevreden mensen, 10% zonder mening en 10% die vindt dat het meer en beter moet zijn. Zicht op groen vanuit de woning vinden Vlamingen trouwens erg belangrijk. Ze geven dit een tevredenheidscijfer van 73%, inwoners van centrumsteden slechts 63 %, terwijl er 20 % ontevreden is en 20% zich neutraal uitspreekt. Uitzicht op groen betekent trouwens niet alleen openbaar groen, maar gaat ook over groendaken, bomen, struiken, park, tuin, …
Essentials:
- Een Vlaming heeft wel groen in zijn directe buurt, maar wil er meer!
- Zicht op groen kan en moet beter!
Straatbomen, niet in de marge
Denk bij nieuw groen ook straat-, park- en laanbomen. Er bestaat spijtig genoeg geen recente inventaris of studie over het Vlaamse straatbomenbestand. De cijfers die we hier hanteren komen uit ‘Bomenbeheer in Vlaanderen’, een studie uitgevoerd in 2005 in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Bos en Groen (5). 198 van de 308 Vlaamse steden en gemeenten namen deel aan de enquête en lieten hun bomenbeleid kritisch evalueren. Ondanks het feit dat de cijfers nooit geactualiseerd zijn (6) durven we te stellen dat er ondertussen wel wat, maar wellicht niet zoveel veranderd is: er komen bomen bij en er verdwijnen er. Het resultaat van toen geeft in elk geval richting en inzicht: 2% van de gemeenten en steden beheert minder dan 100 bomen, 47% tussen 1.000 en 10.0000 en 19% meer dan 100.000. Blijft dus 32% met een aantal tussen 100 en 1.000 bomen. En dat terwijl bomen net zo belangrijk zijn als klimaatregelaar in steden en gemeenten, op straten en pleinen. Wat zeker vaststaat is dat steeds minder groendiensten zomaar bomen planten. Het gebeurt veel meer doordacht en technisch correct dan pakweg 20 jaar geleden. Ook aan het bomenbestand wordt meer en grondig aandacht besteed. Binnen de boomkwekerijsector is er trouwens een steeds grotere keuze aan klimaatbomen, bomen waarvan uit onderzoek en ervaring vaststaat dat ze bestand zijn tegen de toekomst en dus ook een extremer klimaat (7).
Essentials:
- Ieder plant voor zichzelf. Er is geen Vlaamse inventaris straatbomen!
- Bomen worden beter geplant!
- Groeiende aandacht voor klimaatbomen!
Bronvermelding:
- Cijfergegevens klimaatverandering Vlaanderen: https://klimaat.vmm.be
- Uit VILT, Steden en platteland stevenen af op meer hittestress (11/09/2017) vilt.be
- Cijfergegevens uit https://www.inverde.be/planning-en-ruimte-oppervlaktenormen (MIRA S 2000, Milieu- en natuurrapport Vlaanderen – Scenario’s)
- stadsmonitor.be
- Bomenbeheer in Vlaanderen, Martine Couvreur en Martin Hermy (D/2005/3241/221)
- Mailreactie van woordvoerders van zowel VVOG als Vlaamse Overheid, Agentschap Natuur en Bos
- Brochure ‘Meer bomen en meer boomsoorten voor ons klimaat’, Lucien Verschoren, Green Cities for a sustainable Europe & AVBS.
Klimaat en groen in de stad
Klimaat en groen in de stad
Klimaat en groen in de stad
Kimaat en groen in de stad
Klimaat en groen in de stad
Klimaat en groen in de stad
