11.3.2019

Auteur: Marc Verachtert, freelance groenjournalist

Groen is gewoonweg niet te missen om onze steden leefbaar te houden en weerwerk te bieden aan het ontstaan van hitte-eilanden. Maar groen doet zoveel meer. Het kan zelfs een uitgelezen medicijn zijn tegen heel wat psychische, sociale en lichamelijke problemen.

Sara Adriaensen en Pepijn Verheyen geloven sterk in de positieve krachten van natuur en groen meer algemeen. Na uitgebreid grasduin door wetenschappelijke studies en het bundelen van eigen ervaringen schreven ze het boek ‘Groen als medicijn?’. Sara is van opleiding klinisch psychologe met een jarenlange verdieping in de omgevingspsychologie, Pepijn, tuin- en landschapsarchitect.

Mensen zijn natuur!

Sara bestudeert al zestien jaar lang de relatie tussen de (bebouwde en natuurlijke) omgeving en de mens en vooral welke positieve effecten groen heeft op hun welzijn en welvoelen.

“Groen geeft mensen houvast” stelt zij vast en argumenteert dat met de stelling “want wij zijn natuur”. Spijtig genoeg vervreemden we wel steeds meer van die natuur. “Er is er steeds minder. Elk jaar verdwijnen in Vlaanderen alleen al zes grote voetbalterreinen aan open ruimte” en “In Amerika komt nog slechts 10% van de jongeren dagelijks buiten en brengen volwassen meer tijd in de auto door dan in de openlucht”.

Essential: Groen in de buurt draagt bij tot gezondheid en welzijn van mensen!

Vermindert stress en pijn

Groen kan nochtans heel wat gezondheidsproblemen voorkomen en helpen genezen, lezen we in het boek. Zonder dat er ook maar een pilletje of doktersvoorschrift bij te pas komt, werkt het onder meer ‘stressverlagend’ en maakt het ook sterker en meer weerbaar tegen stress. Groen helpt ons namelijk los te komen van storende prikkels. Zelf geeft het natuurlijk ook prikkels, maar doet dat op een zodanige zachte wijze dat er nog ruimte ontstaat om te denken en te mijmeren over andere zaken. Je hoeft daarvoor zelfs fysiek niet buiten te zijn, uitkijken op groen vanachter beschermend glas zorgt al voor positieve effecten. Iets wat ook al veelvuldig en wetenschappelijk bewezen is voor het onderdrukken van pijn en/of het stimuleren van genezingsprocessen.

Essential: In een stedelijke omgeving zijn er altijd en overal prikkels die onze aandacht opeisen, wat ons mentaal overbelast en vermoeit. Natuur en goed ingericht groen creëren rust in onze hersenen en gaat voor zachte fascinatie.

Weg nadelen van het zitten

Niemand die eraan ontsnapt. We leven een steeds meer zittend leven. “Een Vlaming zou gemiddeld 9 uur per dag zittend doorbrengen of 50 tot 85% van de tijd dat hij wakker is. Natuur, parken en tuinen houden een regelrechte uitnodiging in tot bewegen. Alleen of samen, tuinierend of sportend, snel of traag. Hoe het ook gebeurt, het helpt tegen obesitas, depressie, hart- en vaatziekten”.

Buiten is het beter!

Groen, van kleine stadstuin tot stadspark en bos, maakt ook in kleine dingen het verschil. Iedereen moet vaker naar buiten, lezen we in meerdere hoofdstukken. Het ontspant en zet het verstand terug op scherp. En verder zijn er de fysieke voordelen. Intens en van dichtbij naar schermen van computer, tablet of smartphone kijken afwisselen met een blik naar buiten, naar groen, doet bijvoorbeeld goed aan de ogen. Het helpt bijziendheid te voorkomen.

Wandelen in de natuur mag je volgens Sara en Pepijn in heel wat gevallen zelfs zo goed als gelijkschakelen met een groene vitaminekuur. “Met meetbare effecten op concentratie en goed voelen tot dertig dagen later” argumenteert Sara. Iemand over de brug halen om buiten actief te zijn? “Bewegen in het groen gaat eens zo gemakkelijk als binnen en zorgt voor het langer kunnen uithouden van de beweging”

Socialer en psychisch sterker

Bezig zijn in groen resulteert vaak in spontane, sociale contacten. Sara illustreert het met voorbeelden van samentuinen en klussen in een voortuin. “Tuinieren leidt tot gesprekken en voorkomt sociale isolatie en eenzaamheid. Het stimuleert zelfs solidariteit en vrijgevigheid”.

Werken in het groen blijkt ook ideaal voor de persoonlijke ontwikkeling. “Je pikt er sneller nieuwe vaardigheden op, bedenkt oplossingen voor problemen en uitdagingen die zich niet eerder stelden. Gevolg: meer zelfvertrouwen en toename van probleemoplossingsvaardigheden”.

Goed om te weten: “In Schotland zijn ze ondertussen zo ver dat huisartsen ‘natuur’ voorschrijven aan patiënten om onder andere de bloeddruk te verlagen, angsten te verminderen en positieve gevoelens te vermeerderen. Ook mensen met bijvoorbeeld diabetes, hartziekten en mentale problemen krijgen er advies om in natuur actief te zijn.”

Groenten en gezondheid

Moestuinieren gaat nog een stap verder! De tuin geeft direct profijt, maar laat ook beseffen dat je minder afhankelijk bent van anderen en wel degelijk vat hebt op je eigen leven. “Op die manier maakt de moestuin je psychisch sterker”. Voeg daar nog bij dat het met de handen in de grond zitten mensen (terug) in contact brengt met Mycobacterium vaccae, een goede bodembacterie, die van nature voorkomt in de grond en gunstige invloeden zou hebben op onze immuniteit en conform een antidepressivum, de productie van serotonine in onze hersenen verhoogt.

Essential: Groen gaat alleen voor positieve effecten als mensen er zich veilig en thuis in voelen.

Groen op maat

Een gezonde maatschappij is dus alleen maar mogelijk binnen een natuurlijk of groen kader. “Groen waarin mensen zich veilig voelen en thuis kunnen zijn” nuanceert Sara op meerdere plekken in het boek. Zij schuift daarbij onder andere het savannemodel naar voor; natuur met op een tapijt van fijne plantengroei, alleenstaande bomen of boomgroepen die schaduw geven. Echte ontwerpprincipes geven Sara en Pepijn niet in dit boek. Ze hebben zoveel te vertellen en te schrijven over feiten en achtergronden, dat ze besloten tot het maken van trilogie. Ontwerpinformatie en richtlijnen voor de groene ruimte, incluis hoeveel groen nodig is en hoe intens het contact moet zijn, volgen in het tweede deel. Het derde deel zal gaan over groen en (psychische) stoornissen als dementie, ADHD, …