Een gezonde bodem is van levensbelang
14.12.2022
Size doesn’t matter. Want ook al zijn vele bodemorganismen onzichtbaar voor het blote oog, ze zijn onmisbaar voor leven op aarde (zie kaderstuk).
Het belang van bodemleven: voorbeelden
Stikstof is een essentiële bouwsteen voor levende organismen, maar planten kunnen stikstof niet rechtstreeks uit de lucht opnemen. En in het moedergesteente waarin bodems gevormd worden komt stikstof niet van nature voor. Dat planten al miljoenen jaren aan de broodnodige stikstof geraken om te groeien is te danken aan de samenwerking tussen plantenwortels en die atmosferische stikstof omzetten in plantbeschikbare stikstof. Een sprekend voorbeeld is de symbiose tussen de Rhizobiumbacterieën en de wortels van vlinderbloemigen zoals klaver. De bacteriën leven in de wortelknolletjes van de plant waar ze stikstof uit de lucht (N2) binden en afgeven aan de plant (NH4+).
Een ander sprekend voorbeeld is de samenwerking tussen planten en schimmels. Hun lange dunne draden wikkelen zich rondom de wortels van planten en bomen en vormen zo een soort verlengdraad van de wortels. Die samenlevingsvorm tussen plantenwortels en schimmels kreeg de wetenschappelijke naam mycorrhiza. Planten en bomen krijgen op die manier toegang tot voedingsstoffen en water die ze met hun eigen wortelstelsel niet kunnen bereiken. Meer nog, ondergronds vormen schimmels hele netwerken die wel eens vergeleken worden met het internet. ontdekten namelijk dat transport van chemische stoffen via schimmels een ondergrondse communicatie teweeg brengt die planten waarschuwen voor stressfactoren.
Een gezonde bodem is een bodem met een evenwichtig en gevarieerd bodemleven dat in staat is om nutriënten te recycleren en ter beschikking te stellen van planten en bomen, om water vast te houden, te laten infiltreren naar de grondwatertafel en het onderweg uit te zuiveren, om aan koolstofopbouw te doen, om ziektes en plagen te beheersen. (Figuur FAO soil fertility)
De urgentie is groot om over te schakelen naar beheermethodes die bodemleven activeren en structurele bodemdegradatie stopzetten. Want waar bodemdegradatie zeer snel kan optreden (bvb. bij erosie of overstromingen maar ook door verdichting, verharding of verontreiniging) is bodemvorming een proces van eeuwen. Bodems worden niet gevormd op enkele generaties tijd en zijn daarom als niet hernieuwbaar te beschouwen.
Zorg dragen voor onze bodem is niet louter een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van de samenleving waarin we leven. Het is ook een individuele verantwoordelijkheid. Want de eerder vermelde biologische processen vinden niet enkel plaats in de open ruimte rondom de stad, maar evenzeer in onze eigen tuin, het speelplein in de wijk, het grasplein achter de sporthal, de onverharde berm langsheen de weg, … Al die kleinere, versnipperde oppervlaktes nemen samengeteld 18% van Vlaanderen in. Hoe we deze terreinen beheren bepaalt de bodemgezondheid ervan en het al dan niet functioneren van alle fauna en flora die ervan afhankelijk zijn, inclusief wijzelf.
Inspiratiebronnen
Lowenfiels, J., Lewis, W. (2010). Teaming with micrbes. The organic garderner’s guid to the soil food web. Nederlandse vertaling door Siepman, M. (2014) Het bodemvoedselweb. Alle kleine beestjes helpen. Uitgeverij Jan van Arkel.
Nardi, James B. (2007). Life in the Soil. A guide for naturalists and gardeners. The University of Chicago Press. 2007
Green Cities Europe, Zakboek voor klimaatadaptief groen in de stad. Praktische en inspirerende handvaten voor duurzame integratie van openbaar groen.
Auteur: Elisa Vermeulen
De minerale bestanddelen van een bodem vormen het skelet van de bodem, maar het is in de poriën ertussen dat de magie plaatsvindt. Hier treden water, lucht, bodemdeeltjes, plantenwortels en bodemorganismen met elkaar in interactie. Zo ontstaan kringlopen van essentiële bouwstenen voor leven op aarde zoals koolstof, stikstof, water of zuurstof.
De bodem is géén dode materie, maar zit boordevol levende organismen. Dat bodemleven vertegenwoordigt maar ook een grote soortenrijkdom. De bodem huisvest naar schatting een kwart van de biodiversiteit.
Figuur FAO teaspoon
Size doesn’t matter. Want ook al zijn vele bodemorganismen onzichtbaar voor het blote oog, ze zijn onmisbaar voor leven op aarde (zie kaderstuk).
Het belang van bodemleven: voorbeelden
Stikstof is een essentiële bouwsteen voor levende organismen, maar planten kunnen stikstof niet rechtstreeks uit de lucht opnemen. En in het moedergesteente waarin bodems gevormd worden komt stikstof niet van nature voor. Dat planten al miljoenen jaren aan de broodnodige stikstof geraken om te groeien is te danken aan de samenwerking tussen plantenwortels en die atmosferische stikstof omzetten in plantbeschikbare stikstof. Een sprekend voorbeeld is de symbiose tussen de Rhizobiumbacterieën en de wortels van vlinderbloemigen zoals klaver. De bacteriën leven in de wortelknolletjes van de plant waar ze stikstof uit de lucht (N2) binden en afgeven aan de plant (NH4+).
Een ander sprekend voorbeeld is de samenwerking tussen planten en schimmels. Hun lange dunne draden wikkelen zich rondom de wortels van planten en bomen en vormen zo een soort verlengdraad van de wortels. Die samenlevingsvorm tussen plantenwortels en schimmels kreeg de wetenschappelijke naam mycorrhiza. Planten en bomen krijgen op die manier toegang tot voedingsstoffen en water die ze met hun eigen wortelstelsel niet kunnen bereiken. Meer nog, ondergronds vormen schimmels hele netwerken die wel eens vergeleken worden met het internet. ontdekten namelijk dat transport van chemische stoffen via schimmels een ondergrondse communicatie teweeg brengt die planten waarschuwen voor stressfactoren.
Een gezonde bodem is een bodem met een evenwichtig en gevarieerd bodemleven dat in staat is om nutriënten te recycleren en ter beschikking te stellen van planten en bomen, om water vast te houden, te laten infiltreren naar de grondwatertafel en het onderweg uit te zuiveren, om aan koolstofopbouw te doen, om ziektes en plagen te beheersen. (Figuur FAO soil fertility)
Figuur FAO soil fertility
De urgentie is groot om over te schakelen naar beheermethodes die bodemleven activeren en structurele bodemdegradatie stopzetten. Want waar bodemdegradatie zeer snel kan optreden (bvb. bij erosie of overstromingen maar ook door verdichting, verharding of verontreiniging) is bodemvorming een proces van eeuwen. Bodems worden niet gevormd op enkele generaties tijd en zijn daarom als niet hernieuwbaar te beschouwen.
Zorg dragen voor onze bodem is niet louter een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van de samenleving waarin we leven. Het is ook een individuele verantwoordelijkheid. Want de eerder vermelde biologische processen vinden niet enkel plaats in de open ruimte rondom de stad, maar evenzeer in onze eigen tuin, het speelplein in de wijk, het grasplein achter de sporthal, de onverharde berm langsheen de weg, … Al die kleinere, versnipperde oppervlaktes nemen samengeteld 18% van Vlaanderen in. Hoe we deze terreinen beheren bepaalt de bodemgezondheid ervan en het al dan niet functioneren van alle fauna en flora die ervan afhankelijk zijn, inclusief wijzelf.
Inspiratiebronnen
Lowenfiels, J., Lewis, W. (2010). Teaming with micrbes. The organic garderner’s guid to the soil food web. Nederlandse vertaling door Siepman, M. (2014) Het bodemvoedselweb. Alle kleine beestjes helpen. Uitgeverij Jan van Arkel.
Nardi, James B. (2007). Life in the Soil. A guide for naturalists and gardeners. The University of Chicago Press. 2007
Green Cities Europe, Zakboek voor klimaatadaptief groen in de stad. Praktische en inspirerende handvaten voor duurzame integratie van openbaar groen.
Figuur FAO soil fertility
