Op 28 mei organiseert de Vereniging voor Openbaar Groen een studiedag in Brasschaat over het belang van bomen voor de leefbaarheid van onze steden en dorpen. De locatie is niet willekeurig gekozen. Brasschaat is veruit de bomenrijkste gemeente van Vlaanderen. Keynote-spreker is Henk Raaijmakers, trekker van ‘De Groene Stad’-gedachte in Nederland en bestuurslid van de Stichting ‘De Groene Stad’. Deze organisatie is er vast van overtuigd dat onze steden en dorpen attractiever en gezonder kunnen worden door middel van meer groen. Als ondervoorzitter
van de Europese Boomtelersorganisatie (ENA) heeft Raaijmakers er inmiddels mee voor gezorgd dat het Nederlandse voorbeeld uitgegroeid is tot een Europees netwerk (‘Green Cities’) dat gestaag groter wordt. Vorig jaar werd door de Vlaamse partner van ‘Green Cities’ in Gent in de marge van de vakbeurs Green een succesrijke studiedag georganiseerd.
De Groene Stad doet er alles aan om de vele voordelen van groen wetenschappelijk te onder bouwen. Daarvoor werd in de voorbije jaren een intense samenwerking op poten gezet met de Universiteit van Wageningen alsook met het Proefcentrum voor Sierteelt (Destel bergen). Groen biedt oplossingen voor problemen als hitte, wateroverlast, luchtvervuiling. Groen is ook goed voor de biodiversiteit. Met andere woorden, groen is een belangrijke leverancier van talloze ecosysteemdiensten. Om inzicht te krijgen in deze materie hebben wetenschappers en studenten van Universiteit Wageningen op basis van uitgebreid literatuuronderzoek een aantal vaststaande feiten op een rijtje gezet.
Henk Raaijmakers: “Wij vinden het inderdaad zeer belangrijk om objectieve en correcte informatie over het belang van groen te verspreiden en geen fake news. Daarom zijn we ook in zee gegaan met de Universiteit om de ware effecten van groen te detecteren. Om een beter inzicht te verkrijgen werden een aantal fact sheets uitgewerkt.”
De Groene Stad pleit voor het beter benutten van de potentie van groen. Groenvoorziening kan wezenlijk bijdragen tot het oplossen van heel wat hedendaagse problemen zoals waterberging, hittestress, pollutie door fijnstof, vervuiling door het verkeer, enz.
Henk Raaijmakers: “Het is onze ambitie om door het geven van voorlichting, het belichten van succesvolle praktijkvoorbeelden en het delen van nieuwe wetenschappelijke inzichten ‘groener denken’ aan te moedigen en het gebruik van planten te stimuleren. Die inzichten, samen met de praktijkervaring van onze achterban, maken ons verhaal sterk en geloofwaardig. En ons verhaal willen we graag zoveel mogelijk verspreiden, zowel via de vakbladen als via de sociale media. Ik vind het dan ook een bijzondere eer om op 28 mei ‘De Groene Stad’ te kunnen voorstellen in Vlaanderen.”
‘De Groene Stad’ is een breed gedragen platform. Wie is jullie voornaamste doelpubliek?
Henk Raaijmakers: “Wij richten ons tot beleidsmakers, politici, groenbeheerders, adviseurs en bedrijven die professioneel bezig zijn met planning en ontwikkeling van steden en dorpen. Met andere woorden, wij richten onze pijlen op iedereen die invloed heeft op de aankleding van onze leefomgeving. En geïnteresseerde burgers horen daar ook bij. Het is onze ambitie om bij te dragen aan een meer doordachte inzet van ‘groen’. Op die manier willen we komen tot het oplossen van lucht- en waterproblemen, willen we sociale en maatschappelijke verloedering tegengaan en het stedelijk gebied gezonder en attractiever maken. Ook willen we de economische ontwikkeling van het stedelijk gebied veilig stellen. Dat alles vergt een vernieuwing in het planologisch denken, lokaal, nationaal en inter nationaal.”
Zoals u zei, richt u zich ook tot de gewone burgers. Iedereen is ervan overtuigd dat groenvoorziening belangrijk is, maar toch krijgen gemeentebesturen vaak ook te maken met klagende burgers die de boom voor hun deur liever kwijt dan rijk zijn. Hoe reageert u in zulke gevallen?
Henk Raaijmakers: “Bewoners moeten accepteren dat het doordacht toepassen van meer groen in hun stad veel voordelen heeft, maar -zoals met alles in het leven- ook een aantal nadelen. Meer groen geeft meer schaduw, dempt temperatuurstijgingen, vangt fijnstof af, zuivert de lucht, verfraait onze leefomgeving, enz. Die voordelen zijn vaak onzichtbaar maar wel voelbaar. En er zijn inderdaad ook een paar nadelen aan bomen. Ze verliezen hun bladeren, in de zomer heb je mogelijks meer insecten en bomen hebben ook ruimte nodig. In onze visie moeten burgers álle facetten van groen accepteren, maar ik vind dat de voordelen het ruim winnen van de nadelen.”
De filosofie van ‘De Groene Stad’ is veelomvattend en als één van de eerste dingen springt het openbaar groen in het oog. Maar jullie besteden in feite aandacht aan alle vormen van groenvoorziening.
Henk Raaijmakers: “Inderdaad, ik denk bijv. aan de aanleg van groen rond scholen en zorginstellingen, groen in en rond de werkplek, groen in particuliere tuinen, enz. Doordacht aangelegd en goed onderhouden groen is een investering die veel oplevert. Niet alleen voelen burgers zich prettiger in een groene omgeving, er zijn ook voordelen die in geld kunnen worden uitgedrukt. Groen is dan geen kostenpost of luxe, maar een investering die geld oplevert. U moet maar eens gaan snuisteren op onze website. U zult dan ontdekken dat er veel voorbeelden zijn van baten op sociaal, maatschappelijk en economisch vlak!”
Laat ons de voornaamste pluspunten van groen eens overlopen, zoals die op jullie website te vinden is.
Het groen van bomen en planten in de stad biedt meer dan alleen een fraai uitzicht. Groen is veel meer dan decoratie. Een groene omgeving verhoogt de levenskwaliteit. Zo staat er te lezen op jullie website.
Henk Raaijmakers: “Uit onderzoek weten we dat patiënten sneller herstellen in een groene omgeving, dat inwoners van groene buurten minder vaak een beroep doen op zorgfaciliteiten. Werknemers van bedrijven in een groene omgeving voelen zich prettiger. Een stadspark nodigt mensen uit tot recreatie en bewegen, wat weer een positieve invloed heeft op de gezondheid. Kinderen die dichter bij de natuur leven, groeien harmonieuzer op en presteren aantoonbaar beter op school. Er komen dan ook steeds meer scholen bij die ervoor kiezen om hun schoolpleinen te vergroenen.”
We lezen ook dat diverse factoren de gezondheid van de moderne (stads)mens bedreigen. Onze levensstijl wordt gekenmerkt door een zittend bestaan, te weinig lichaamsbeweging en te veel onrust, spanning en stress. Maar ook het stedelijk milieu is meestal niet erg gezond. Luchtverontreiniging is daarbij de meest voor de hand liggende bedreiging. Fijnstof wordt tegenwoordig gezien als de kwalijkste van alle veel voorkomende verontreinigingen.
Henk Raaijmakers: “Uit recent onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat luchtvervuiling door fijnstof – deeltjes kleiner dan 10 micrometer – leidt tot veel grotere gezondheidsrisico’s dan tot op heden werd aangenomen. Als er een alles overheersend motief is om te pleiten voor vergroening van de stedelijke omgeving, dan is het wel de bijdrage van ‘groen’ aan de bestrijding van
gezondheidsschade door slechte lucht. Bomen, heesters, maar ook planten en mossen helpen het schadelijke fijnstof uit de lucht te filteren. Drukke straten, maar ook parken en plantsoenen in de buurt van speelplaatsen, kinderdagverblijven en scholen, worden schoner als bomen en heesters het fijnstof en de stikstofdioxide binden. Ook krijgen we steeds meer zicht op de rol die groen kan spelen als windkering en als geluiddempend element.”
Op wereldschaal, maar ook dichtbij zorgen bomen en planten ervoor dat de nare effecten van de klimaatverandering getemperd worden: extreme hitte en droogte, overmatige neerslag. Tijdens een hittegolf biedt groen in de stad een welkome verkoeling, … .
Henk Raaijmakers: “En een beplante bodem heeft bij extreme neerslag een beter waterbergend vermogen dan asfalt en beton. Gemeenten zouden wateroverlast kunnen bestrijden door bijvoorbeeld meer ‘wadi’s’ aan te leggen. Dat zijn beplante gebieden, onder het maaiveld, die tijdelijk kunnen onderlopen tijdens extreme regenval, zodat de riolen niet worden overbelast. Maar ook het meer gebruikelijk openbaar groen, parken en plantsoenen, helpt mee het stedelijke klimaat gezond te houden. Particulieren kunnen hun eigen rol spelen bij het tegengaan van klimaatproblemen door de inrichting van hun eigen voor- en achtertuin. Maar ook wie geen tuin heeft kan meehelpen de omgeving groen te houden, met ‘groene daken’, of (gevel)tuintjes. Sommige gemeenten stimuleren dergelijke initiatieven met subsidies.”
Voor bestuurders die zich afvragen of de opbrengst van een investering in stedelijke natuur opweegt tegen de onvermijdelijk kosten, is in opdracht van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken een rekenmodel ontwikkeld. TEEB-Stad (The Economics of Ecosystems and Biodiversity) is een analyse-instrument, gebaseerd op de werkwijze bij een Maatschappelijke Kosten-Batenanalyse (MKBA). Op die manier kan het effect van maatregelen zoals extra bomen of groene daken op de gezondheid, energiebesparing of waterberging, direct inzichtelijk gemaakt worden.
Henk Raaijmakers: “Met behulp van TEEBStad kan men (uiteraard naast de economische gevolgen voor het groene bedrijfsleven) baten wegen die samenhangen met een verbeterd
vestigings- en woonklimaat. Groene bedrijven en kantoren bieden immers een prettiger werkomgeving wat leidt tot een positieve werkhouding en hogere productiviteit. Goed onderhouden groen leidt tot een hogere waarde van woningen. Bij vergelijkbare woningen ligt het gemeten verschil tussen 4 en 30%.”
Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen (soorten, genen etc.) binnen een gegeven ecosysteem of bij uitbreiding op de hele planeet. De biodiversiteit wordt vaak gebruikt als een indicator voor de gezondheid van een ecosysteem.
Henk Raaijmakers: “De aanwezigheid van verschillende soorten en types groen in de stad zorgt voor een hogere biodiversiteit. Hoe gevarieerder het aanbod aan groen, des te meer levensvormen die we kunnen verwachten. Veel bestuivende insecten en een gevarieerd aanbod aan groen zijn op hun beurt weer een voedselbron voor vogels en andere dieren. Bestuivers vormen een belangrijke schakel in ecosystemen en zijn daarmee essentieel voor de biodiversiteit.”
Een groene omgeving draagt in belangrijke mate bij aan de levenskwaliteit. Mensen voelen zich prettiger en gelukkiger in een groene omgeving. Daarnaast nodigen groene plekken als parken en plantsoenen uit tot recreatie en sociale interactie.
Henk Raaijmakers: “Mensen komen elkaar tegen en maken een praatje in het park, of ze onderhouden een gezamenlijk groen speelpleintje in de buurt. Uit onderzoek hebben we geleerd dat de aanwezigheid van gebruiksgroen waar allerhande activiteiten georganiseerd worden bijdragen aan meer veiligheid en minder verloedering in de buurt.”
Hartelijk dank voor het interview.
Websites
van de Europese Boomtelersorganisatie (ENA) heeft Raaijmakers er inmiddels mee voor gezorgd dat het Nederlandse voorbeeld uitgegroeid is tot een Europees netwerk (‘Green Cities’) dat gestaag groter wordt. Vorig jaar werd door de Vlaamse partner van ‘Green Cities’ in Gent in de marge van de vakbeurs Green een succesrijke studiedag georganiseerd.
Reële baten van groen
De Groene Stad doet er alles aan om de vele voordelen van groen wetenschappelijk te onder bouwen. Daarvoor werd in de voorbije jaren een intense samenwerking op poten gezet met de Universiteit van Wageningen alsook met het Proefcentrum voor Sierteelt (Destel bergen). Groen biedt oplossingen voor problemen als hitte, wateroverlast, luchtvervuiling. Groen is ook goed voor de biodiversiteit. Met andere woorden, groen is een belangrijke leverancier van talloze ecosysteemdiensten. Om inzicht te krijgen in deze materie hebben wetenschappers en studenten van Universiteit Wageningen op basis van uitgebreid literatuuronderzoek een aantal vaststaande feiten op een rijtje gezet.
Henk Raaijmakers: “Wij vinden het inderdaad zeer belangrijk om objectieve en correcte informatie over het belang van groen te verspreiden en geen fake news. Daarom zijn we ook in zee gegaan met de Universiteit om de ware effecten van groen te detecteren. Om een beter inzicht te verkrijgen werden een aantal fact sheets uitgewerkt.”
Het verhaal van de Groene stad
De Groene Stad pleit voor het beter benutten van de potentie van groen. Groenvoorziening kan wezenlijk bijdragen tot het oplossen van heel wat hedendaagse problemen zoals waterberging, hittestress, pollutie door fijnstof, vervuiling door het verkeer, enz.
Henk Raaijmakers: “Het is onze ambitie om door het geven van voorlichting, het belichten van succesvolle praktijkvoorbeelden en het delen van nieuwe wetenschappelijke inzichten ‘groener denken’ aan te moedigen en het gebruik van planten te stimuleren. Die inzichten, samen met de praktijkervaring van onze achterban, maken ons verhaal sterk en geloofwaardig. En ons verhaal willen we graag zoveel mogelijk verspreiden, zowel via de vakbladen als via de sociale media. Ik vind het dan ook een bijzondere eer om op 28 mei ‘De Groene Stad’ te kunnen voorstellen in Vlaanderen.”
Groen doordacht inzetten
‘De Groene Stad’ is een breed gedragen platform. Wie is jullie voornaamste doelpubliek?
Henk Raaijmakers: “Wij richten ons tot beleidsmakers, politici, groenbeheerders, adviseurs en bedrijven die professioneel bezig zijn met planning en ontwikkeling van steden en dorpen. Met andere woorden, wij richten onze pijlen op iedereen die invloed heeft op de aankleding van onze leefomgeving. En geïnteresseerde burgers horen daar ook bij. Het is onze ambitie om bij te dragen aan een meer doordachte inzet van ‘groen’. Op die manier willen we komen tot het oplossen van lucht- en waterproblemen, willen we sociale en maatschappelijke verloedering tegengaan en het stedelijk gebied gezonder en attractiever maken. Ook willen we de economische ontwikkeling van het stedelijk gebied veilig stellen. Dat alles vergt een vernieuwing in het planologisch denken, lokaal, nationaal en inter nationaal.”
“Het is onze ambitie om alle vormen van groen op een meer doordachte manier in te zetten en op die manier onze leefomgeving gezonder en attractiever te maken.”
Zoals u zei, richt u zich ook tot de gewone burgers. Iedereen is ervan overtuigd dat groenvoorziening belangrijk is, maar toch krijgen gemeentebesturen vaak ook te maken met klagende burgers die de boom voor hun deur liever kwijt dan rijk zijn. Hoe reageert u in zulke gevallen?
Henk Raaijmakers: “Bewoners moeten accepteren dat het doordacht toepassen van meer groen in hun stad veel voordelen heeft, maar -zoals met alles in het leven- ook een aantal nadelen. Meer groen geeft meer schaduw, dempt temperatuurstijgingen, vangt fijnstof af, zuivert de lucht, verfraait onze leefomgeving, enz. Die voordelen zijn vaak onzichtbaar maar wel voelbaar. En er zijn inderdaad ook een paar nadelen aan bomen. Ze verliezen hun bladeren, in de zomer heb je mogelijks meer insecten en bomen hebben ook ruimte nodig. In onze visie moeten burgers álle facetten van groen accepteren, maar ik vind dat de voordelen het ruim winnen van de nadelen.”
Groen is geen luxe
De filosofie van ‘De Groene Stad’ is veelomvattend en als één van de eerste dingen springt het openbaar groen in het oog. Maar jullie besteden in feite aandacht aan alle vormen van groenvoorziening.
Henk Raaijmakers: “Inderdaad, ik denk bijv. aan de aanleg van groen rond scholen en zorginstellingen, groen in en rond de werkplek, groen in particuliere tuinen, enz. Doordacht aangelegd en goed onderhouden groen is een investering die veel oplevert. Niet alleen voelen burgers zich prettiger in een groene omgeving, er zijn ook voordelen die in geld kunnen worden uitgedrukt. Groen is dan geen kostenpost of luxe, maar een investering die geld oplevert. U moet maar eens gaan snuisteren op onze website. U zult dan ontdekken dat er veel voorbeelden zijn van baten op sociaal, maatschappelijk en economisch vlak!”
Laat ons de voornaamste pluspunten van groen eens overlopen, zoals die op jullie website te vinden is.
Groene steden zijn gezonde steden
Het groen van bomen en planten in de stad biedt meer dan alleen een fraai uitzicht. Groen is veel meer dan decoratie. Een groene omgeving verhoogt de levenskwaliteit. Zo staat er te lezen op jullie website.
Henk Raaijmakers: “Uit onderzoek weten we dat patiënten sneller herstellen in een groene omgeving, dat inwoners van groene buurten minder vaak een beroep doen op zorgfaciliteiten. Werknemers van bedrijven in een groene omgeving voelen zich prettiger. Een stadspark nodigt mensen uit tot recreatie en bewegen, wat weer een positieve invloed heeft op de gezondheid. Kinderen die dichter bij de natuur leven, groeien harmonieuzer op en presteren aantoonbaar beter op school. Er komen dan ook steeds meer scholen bij die ervoor kiezen om hun schoolpleinen te vergroenen.”
We lezen ook dat diverse factoren de gezondheid van de moderne (stads)mens bedreigen. Onze levensstijl wordt gekenmerkt door een zittend bestaan, te weinig lichaamsbeweging en te veel onrust, spanning en stress. Maar ook het stedelijk milieu is meestal niet erg gezond. Luchtverontreiniging is daarbij de meest voor de hand liggende bedreiging. Fijnstof wordt tegenwoordig gezien als de kwalijkste van alle veel voorkomende verontreinigingen.
Henk Raaijmakers: “Uit recent onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat luchtvervuiling door fijnstof – deeltjes kleiner dan 10 micrometer – leidt tot veel grotere gezondheidsrisico’s dan tot op heden werd aangenomen. Als er een alles overheersend motief is om te pleiten voor vergroening van de stedelijke omgeving, dan is het wel de bijdrage van ‘groen’ aan de bestrijding van
gezondheidsschade door slechte lucht. Bomen, heesters, maar ook planten en mossen helpen het schadelijke fijnstof uit de lucht te filteren. Drukke straten, maar ook parken en plantsoenen in de buurt van speelplaatsen, kinderdagverblijven en scholen, worden schoner als bomen en heesters het fijnstof en de stikstofdioxide binden. Ook krijgen we steeds meer zicht op de rol die groen kan spelen als windkering en als geluiddempend element.”
Groen in de strijd tegen klimaatproblemen
Op wereldschaal, maar ook dichtbij zorgen bomen en planten ervoor dat de nare effecten van de klimaatverandering getemperd worden: extreme hitte en droogte, overmatige neerslag. Tijdens een hittegolf biedt groen in de stad een welkome verkoeling, … .
Henk Raaijmakers: “En een beplante bodem heeft bij extreme neerslag een beter waterbergend vermogen dan asfalt en beton. Gemeenten zouden wateroverlast kunnen bestrijden door bijvoorbeeld meer ‘wadi’s’ aan te leggen. Dat zijn beplante gebieden, onder het maaiveld, die tijdelijk kunnen onderlopen tijdens extreme regenval, zodat de riolen niet worden overbelast. Maar ook het meer gebruikelijk openbaar groen, parken en plantsoenen, helpt mee het stedelijke klimaat gezond te houden. Particulieren kunnen hun eigen rol spelen bij het tegengaan van klimaatproblemen door de inrichting van hun eigen voor- en achtertuin. Maar ook wie geen tuin heeft kan meehelpen de omgeving groen te houden, met ‘groene daken’, of (gevel)tuintjes. Sommige gemeenten stimuleren dergelijke initiatieven met subsidies.”
Groen houdt de stedelijke economie gezond
Voor bestuurders die zich afvragen of de opbrengst van een investering in stedelijke natuur opweegt tegen de onvermijdelijk kosten, is in opdracht van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken een rekenmodel ontwikkeld. TEEB-Stad (The Economics of Ecosystems and Biodiversity) is een analyse-instrument, gebaseerd op de werkwijze bij een Maatschappelijke Kosten-Batenanalyse (MKBA). Op die manier kan het effect van maatregelen zoals extra bomen of groene daken op de gezondheid, energiebesparing of waterberging, direct inzichtelijk gemaakt worden.
Henk Raaijmakers: “Met behulp van TEEBStad kan men (uiteraard naast de economische gevolgen voor het groene bedrijfsleven) baten wegen die samenhangen met een verbeterd
vestigings- en woonklimaat. Groene bedrijven en kantoren bieden immers een prettiger werkomgeving wat leidt tot een positieve werkhouding en hogere productiviteit. Goed onderhouden groen leidt tot een hogere waarde van woningen. Bij vergelijkbare woningen ligt het gemeten verschil tussen 4 en 30%.”
Meer groen, meer biodiversiteit
Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen (soorten, genen etc.) binnen een gegeven ecosysteem of bij uitbreiding op de hele planeet. De biodiversiteit wordt vaak gebruikt als een indicator voor de gezondheid van een ecosysteem.
Henk Raaijmakers: “De aanwezigheid van verschillende soorten en types groen in de stad zorgt voor een hogere biodiversiteit. Hoe gevarieerder het aanbod aan groen, des te meer levensvormen die we kunnen verwachten. Veel bestuivende insecten en een gevarieerd aanbod aan groen zijn op hun beurt weer een voedselbron voor vogels en andere dieren. Bestuivers vormen een belangrijke schakel in ecosystemen en zijn daarmee essentieel voor de biodiversiteit.”
Sociale cohesie
Een groene omgeving draagt in belangrijke mate bij aan de levenskwaliteit. Mensen voelen zich prettiger en gelukkiger in een groene omgeving. Daarnaast nodigen groene plekken als parken en plantsoenen uit tot recreatie en sociale interactie.
Henk Raaijmakers: “Mensen komen elkaar tegen en maken een praatje in het park, of ze onderhouden een gezamenlijk groen speelpleintje in de buurt. Uit onderzoek hebben we geleerd dat de aanwezigheid van gebruiksgroen waar allerhande activiteiten georganiseerd worden bijdragen aan meer veiligheid en minder verloedering in de buurt.”
Hartelijk dank voor het interview.
Websites
- www.degroenestad.nl
- www.enaplants.eu
- www.pcsierteelt.be
- Factsheets over positieve effecten van bomen en groen in de stad (wur.nl)
